De MOLAB-opstelling op zaal in het Gemeentemuseum Den Haag.
Voorbeeldproject
Onderzoek Victory Boogie Woogie
EU-ARTECH
Victory Boogie Woogie is het laatste schilderij van Piet Mondriaan (1872-1944), opgenomen in de vaste collectie van het Kunstmuseum Den Haag. Tussen 2006 en 2008 is een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de materialen en opbouw van dit beroemde schilderij in een samenwerking tussen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het museum. Het publiek kon het onderzoek door de groep (inter)nationale wetenschappers volgen vanachter een glazen wand.
Het onderzoek vormde een casestudy binnen het EU-ARTECH programma, waarin het MOLAB (mobiel laboratorium voor non-evasief onderzoek) werd ingezet om het analytisch onderzoek op zaal te kunnen uitvoeren. Alle ingrediënten voor een interessant onderzoek zijn aanwezig: de kunstenaar gebruikte, naast verf, relatief onbekende materialen zoals plakband. Hij hanteerde een bijzondere techniek door verf weg te schrapen en liet het doek onafgewerkt, zonder vernis. Juist die onvoltooidheid gaf onderzoekers, restauratoren en conservatoren aanknopingspunten om de vervaardigingschronologie te achterhalen en op die manier meer te weten te komen over Mondriaans werkwijze. Naast het technische onderzoek werd ook bronnenonderzoek gedaan en onderzoek verricht naar de restauratiegeschiedenis van het werk.
Lijnen en vlakken
Door de bestudering van de materiaalsamenstelling en de laagopbouw wilden de wetenschappers inzicht krijgen in de ontstaansgeschiedenis van het schilderij. Om kleurvlakken te kunnen vergelijken, was precieze identificatie nodig van de gebruikte materialen. Spectrale metingen maakten het mogelijk om kleurvlakken te groeperen. Via strijklichtopnamen konden hoogteverschillen aan het oppervlak worden aangetoond. Hierdoor ontdekten de onderzoekers dat de huidige voorstelling van Victory Boogie Woogie grotendeels overeenkomt met de oorspronkelijke opzet van de schilder. De eerste potloodlijnen, die Mondriaan al in 1942 had getrokken, vallen samen met het geschilderde lijnenpatroon.
De positie van de grote grijze en witte vlakken legde Mondriaan als vroeg vast en deze heeft hij ook niet meer veranderd. Ook de grote blauwe, rode en gele vlakken lijken in een vroeg stadium te zijn gepositioneerd, al bleef Mondriaan nog wel zoeken naar de juiste toon. Zo zijn in sommige vlakken maar liefst zeven lagen blauwe verf aangetroffen. Binnen de vaststaande onderdelen speelde Mondriaan vooral met de kleur en positie van de kleinere vlakken; daar werd ook relatief veel plakband aangetroffen: een middel om de compositie snel te kunnen aanpassen.
Publicatie
De uitkomsten van het onderzoek werden vastgelegd in het boek Victory Boogie Woogie Uitgepakt. Geschiedenis van Mondriaans meesterwerk door Maarten van Bommel (destijds RCE), Hans Janssen (Kunstmuseum Den Haag), Ron Spronk (Radboud Universiteit Nijmegen) en anderen. Het boek is ook in het Engels uitgegeven: Inside out Victory Boogie Woogie.
Uitgever: Amsterdam University Press, 2012